Zwrot kosztów za wynajęcie samochodu zastępczego przy szkodzie całkowitej odbywa się na innych zasadach niż przy szkodzie częściowej. Szkoda całkowita ma miejsce jeżeli koszt naprawienia szkody jest większy niż wartość pojazdu (przy ubezpieczeniu OC), lub przekracza 70% wartości pojazdu (przy ubezpieczeniu AC).
Samochód zastępczy należy się każdemu poszkodowanemu w przypadku gdy jego samochód uległ zniszczeniu w wyniku kolizji drogowej, wywołanej przez innego kierującego. W przypadku szkody całkowitej mamy trzy rozwiązania – pozbycie się wraku, zatrzymanie wraku i otrzymanie odszkodowania lub naprawienie samochodu do wartości sprzed szkody ale tylko pod pewnymi warunkami. W przypadku gdy chcemy naprawić pojazd czas wynajmu samochodu zastępczego obejmuje cały okres naprawy, jednakże inaczej wygląda sytuacja gdy samochodu nie chcemy naprawiać tylko się go pozbyć. Do tej pory samochód zastępczy należał się poszkodowanemu od dnia szkody do dnia wypłaty środków, jednakże w ocenie Rzecznika Ubezpieczonych takie przyjęcie odpowiedzialności jest niewystarczające.
Obecnie korzystanie z samochodu nie jest przywilejem, ale wręcz koniecznością. Codziennie samochód jest nam potrzebny, nie tylko w działalności zarobkowej. Wielu ubezpieczycieli jednak próbuje nadawać roszczeniu o samochód zastępczy charakteru nadzwyczajności ze względu na to, że samochód nie jest źródłem przychodu, a poszkodowany może korzystać z komunikacji miejskiej w miejscu zamieszkania. Rzecznik Ubezpieczonych zaznacza, że konsumenci nabywają samochód aby korzystać z niego kiedy najdzie ich ochota, gdyby mogli i chcieli realizować tą potrzebę za pomocą komunikacji miejskiej nie nabywali by samochodu.
Gdy samochód podlega kasacji możemy wystąpić do ubezpieczyciela o zagospodarowanie wraku pojazdu. W tym celu ubezpieczyciel powinien wystawić go na specjalną platformę sprzedażową. Samochód zastępczy, w teorii, należy nam się do dnia wypłaty odszkodowania, jednakże jeżeli nie mamy oszczędności, które pozwalają nam na zakup samochodu jesteśmy zmuszeni do oczekiwania na wypłatę środków pieniężnych. Jak można zauważyć ciężko jest nabyć samochód w tym samym dniu gdy otrzymamy pieniądze.
W takiej sytuacji znalazł się mężczyzna poszkodowany w wyniku kolizji drogowej. Z powodu braku wystarczającej ilości środków wstrzymał się z kupnem nowego pojazdu aż do wypłaty odszkodowania za szkodę komunikacyjną. Do czasu kupna samochodu (jeden tydzień po wypłacie) korzystał z samochodu zastępczego jednakże towarzystwo ubezpieczeniowe odmówiło zwrotu za tygodniowy okres wynajmu.
Sąd Najwyższy wydał następujące orzeczenie w tej sprawie:
Odpowiedzialność ubezpieczyciela z tytułu umowy obowiązkowego ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej posiadaczy pojazdów mechanicznych obejmuje celowe i ekonomicznie uzasadnione wydatki na najem pojazdu zastępczego poniesione przez poszkodowanego w okresie niezbędnym do nabycia innego pojazdu mechanicznego, jeżeli odszkodowanie ustalone zostało w wysokości odpowiadającej różnicy pomiędzy wartością pojazdu mechanicznego sprzed zdarzenia powodującego szkodę, a wartością pojazdu w stanie uszkodzonym, którego naprawa okazała się niemożliwa lub nieopłacalna (tzw. szkoda całkowita) (uchwała Sądu Najwyższego – Izba Cywilna z dnia 22 listopada 2013 r. III CZP 76/13).
Zagospodarowanie szkody całkowitej
W przypadku szkody całkowitej, gdzie naprawa pojazdu okazuje się niemożliwa lub nieopłacalna, poszkodowany ma prawo do wynajmu samochodu zastępczego w okresie niezbędnym do nabycia innego pojazdu mechanicznego. Odpowiedzialność ubezpieczyciela obejmuje celowe i ekonomicznie uzasadnione wydatki na najem pojazdu zastępczego, jeśli odszkodowanie uwzględnia różnicę między wartością pojazdu sprzed szkody a wartością uszkodzonego pojazdu. Tym samym, ubezpieczyciel powinien zwrócić koszty wynajmu samochodu zastępczego poszkodowanemu.
Pojazd zastępczy a konieczność codziennego użytkowania samochodu
Współczesne społeczeństwo coraz bardziej polega na samochodach, które stały się nie tylko luksusem, ale wręcz koniecznością. Wiele osób nabywa samochody nie tylko do celów zarobkowych, ale także dla codziennych potrzeb. W związku z tym, argumentacja ubezpieczycieli, że samochód zastępczy jest niepotrzebny, ponieważ można korzystać z komunikacji publicznej, jest niewystarczająca. Konsumenci chcą mieć możliwość korzystania z samochodu, gdy tego potrzebują, a zakup samochodu jest zrozumiałą decyzją.
Zagospodarowanie wraku pojazdu
Po wystąpieniu szkody całkowitej i kasacji pojazdu, poszkodowany może zwrócić się do ubezpieczyciela w celu ustalenia dalszego postępowania z wrakiem. Ubezpieczyciel powinien wystawić wrak na specjalną platformę sprzedażową. Jest to ważne, ponieważ często poszkodowani nie mają wystarczających oszczędności na zakup nowego samochodu od razu po otrzymaniu odszkodowania. Muszą więc czekać na wypłatę środków pieniężnych, co oznacza, że nie jest łatwo kupić nowy samochód w tym samym dniu, w którym otrzymuje się pieniądze.
Decyzja Sądu Najwyższego
W orzeczeniu Sądu Najwyższego ustalono, że ubezpieczyciel ma odpowiedzialność za wynajem samochodu zastępczego przez poszkodowanego w okresie niezbędnym do nabycia innego pojazdu mechanicznego. Uznano, że wynajem samochodu zastępczego jest uzasadniony, jeżeli odszkodowanie uwzględnia różnicę między wartością pojazdu sprzed szkody a wartością uszkodzonego pojazdu. Oznacza to, że poszkodowany może otrzymać zwrot kosztów najmu samochodu zastępczego, jeśli otrzymane odszkodowanie jest proporcjonalne do straty poniesionej przez utratę pojazdu.
Należy jednak pamiętać, że zwrot kosztów wynajmu samochodu zastępczego w przypadku szkody całkowitej może być ograniczony czasowo. Zgodnie z praktyką ubezpieczycieli, wynajem samochodu zastępczego powinien trwać do momentu wypłaty odszkodowania. Jednakże w niektórych sytuacjach może wystąpić opóźnienie w wypłacie środków pieniężnych, co skutkuje koniecznością dłuższego korzystania z samochodu zastępczego. W takich przypadkach warto skonsultować się z rzecznikiem ubezpieczonych lub skorzystać z porady prawnika w celu ustalenia dalszych kroków i ochrony swoich praw.
